بسمه تعالی
طرح
درس حقوق اساسی 3
یا
حقوق
حقهای اساسی
ویراست 2.1.1
محمّد منصوری بروجنی
دانشگاه اصفهان- بهمنماه 1402
M.mansouri.b@ase.ui.ac.ir
Mansoori66@gmail.com
1
هدف
شناخت حقهای اساسی مندرج در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
اتخاذ رویکرد حقبنیاد به نظام حقوقی.
توانایی حل مسائل قضایی با اتکا به حقهای اساسی.
2
روش
·
موضوع هر جلسهٔ
درس یکی از اصول قانون اساسی است و در هر جلسهٔ درس فیالجمله موضوعات ذیل پیرامون
هر اصل بررسی میشود:
o
پیشینهٔ اصل در
متمم قانون اساسی مشروطیت
o
مشروح مذاکرات
مجلس بررسی نهایی قانون اساسی پیرامون اصل.
o
جایگاه اصل در
نظام قانونی.
o
بررسی حق اساسی
در دکترین حقوقی.
o
بررسی اصل در
آرای قضایی.
·
با توجه به ارزش
دو واحدی درس، به غیر از زمانهای مربوط به ارزشیابی یا دیگر امورات مربوطه، دو
زمان پنجاه دقیقهای به تدریس اختصاص دارد.
o
مدرس در پنجاه
الی هفتاد دقیقه، خطابهای راجع به موضوع جلسه ارائه میدهد.
o
فایلهای ارائهٔ
خطابهها از این پیوند قابل دسترسی
است.
o
سی دقیقهٔ باقیمانده
از هر جلسهٔ کلاس به طرح نظر و مباحثهٔ گروهی راجع به خطابه یا سایر موضوعات باقیمانده
از جلسات گذشته، اختصاص دارد.
·
به رغم وجود
امهات مطالب خطابهها در فایلهای ارائه، به دانشجویان توصیه میگردد
همزمان با تدریس مبادرت به تقریر نکات مهم در حاشیهٔ فایلهای ارائه کنند.
·
در صفحهٔ پایانی
ارائهٔ برخی جلسات، منابعی برای مطالعهٔ بیشتر معرفی شده است.
3
فهرست
جلسات
3.1
فصل نخست:
کلیات
3.1.1
جلسهٔ اول: دیباچه
تمییز حقهای انسانی از حقهای شهروندی در قانون اساسی.
نسبت نهادهای اساسی و حقهای اساسی.
ویژگیهای حقهای اساسی در دکترین حقوق اساسی.
چرایی بررسی تاریخ اصول قانون اساسی.
3.1.2
جلسهٔ دوم:منطق حاکم بر حقها
چیستی حقها
حق بودن و حق داشتن
نسبت حقها و مطلوبیتگرایی
نسبت حقها و اصل لاضرر
3.2
فصل
دوم: حقهای ادغام در جامعهٔ سیاسی
3.2.1
جلسهٔ سوم: حق برابری
نسبت برابری در پیشگاه قانون با منع تبعیض
برابری زن و مرد
نسبت برابری با مذهب رسمی
آموزش به زبان مادری
3.2.2
جلسهٔ چهارم: حق بر تابعیت ایرانی
پیشینهٔ حق تابعیت
وضعیت حق بر تابعیت ایرانی در نظم کنونی
مسئلهٔ شناسایی تابعیت
3.2.3
جلسهٔ پنجم: حق آموزش
اصل سیام؛ و بند 3 اصل سوم.
اصل سیام در آرای شورای نگهبان.
تحلیل مفهومی حق بر آموزشوپرورش
نسبت قانون اساسی با تحصیل اجباری
امتناع از آموزش
حق تحصیل دانشگاهی
3.3 فصل چهارم: آزادیهای عمومی
3.3.1
جلسهٔ ششم: آزادی بیان در مطبوعات
اصل بیستوچهارم و سابقهٔ آن.
محورهای مباحثات مخالفان و موافق در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی.
دلالتهای متن کنونی اصل
بررسی اجزای قانون مطبوعات از منظر اصل
ضوابط نشر کتاب
بررسی دادنامهٔ شمارهٔ 9209970221900402 دربارهٔ انتشار بدون مجوز
نشریه
بررسی دادنامهٔ شمارهٔ 9309970955300904 دربارهٔ تمدید پروانهٔ نشر
کتاب
3.3.2
جلسهٔ هفتم: آزادی اجتماعات
اصل بیستوهفتم و تطور آن.
محورهای مخالفت با اصل بیستوهفتم در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی و
عدم تفاهمها حول آن.
آزادی اجتماعات به مثابهٔ فرمان عاقلانه.
قانون فعالیت احزاب و... 1360
قانون احزاب 1395
قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر 1394
آییننامهٔ چگونگی تأمین امنیت اجتماعات و راهپیماییهای قانونی 1381
شرکت در تجمع به مثابهٔ یک تخلف اداری
تصویبنامهٔ هیئت وزیران برای تعیین محل تجمعات 1397 و ابطال آن.
3.3.3
جلسهٔ هشتم: آزادی گروهها
اصل بیستوششم و تطور آن.
نسبت اصل بیستوششم با اصول سیزدهم و چهاردهم.
مسئلهٔ شخصیت حقوقی، شرکتها، انجمنها و حدود صلاحیت دولت نسبت به
اشخاص حقوقی.
قانون احزاب 1395
آزادی تشکلها در قانون کار
گروهها و احزاب در نظم کیفری
نسبت احزاب و جرم سیاسی
3.3.4
جلسهٔ نهم: مصونیت ارتباطات
تاریخ تطور و تألیف اصل بیستوپنجم
روح اصل: حفظ اسرار یا جلوگیری از خیانت در امانت؟
توقیف یا تمثیل در اصل بیستوپنجم
توسعهٔ مفهومی اصل بیستوپنجم در نظریهٔ شورای نگهبان
حمایت تقنینی از اصل بیستوپنجم
تحلیل تشریفات تجسس در آیین دادرسی کیفری
3.4 فصل سوم: حقهای فردی
3.4.1
جلسهٔ دهم: قلمرو اساسی جرم و مجازات
اصول سیوششم؛ سیوهفتم؛ و یکصدوشصتونهم
مباحثهٔ نسبت شرع و قانون در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی.
دشوارهٔ اصل یکصدوشصتوهفتم.
جرمانگاری عمل حرام
مسئلهٔ قاعدهٔ اساسی در رسیدگی کیفری
حجیت سکوت دولت اسلامی نسبت به احکام شرعی
3.4.2
جلسهٔ یازدهم: دسترسی به نظام قضایی
اصول سیوچهارم و سیوپنجم
تحلیل مفهومی حق دسترسی به نظام قضایی
مسئولیتهای کانونهای وکلا در قبال دسترسی به وکیل
بیمهٔ هزینههای قضایی
سرمایهگذاری در ریسکهای قضایی
حقالوکالهٔ معلق به پیروزی
دادخواهی دستهجمعی
اصل سیوپنجم در آرای شورای نگهبان
حق دادخواهی در نظریات شورای نگهبان
نقد دادنامهٔ شمارهٔ 9109970220800871
3.4.3
جلسهٔ دوازدهم: مصونیت از تعرض و حفظ حرمت در
توقیف
اصل بیستودوم و سابقهٔ آن
مرجع تعیین
استثنائات اصل
حمایت کیفری از
اصل بیستودوم
بررسی دادنامهٔ
شمارهٔ 9209970222201080
اصل سینهم و مفاد آن
حمایت کیفری از اصل سیونهم
نگاهی به متهمگردانی
3.4.4
جلسهٔ سیزدهم: ممنوعیت بازداشت غیر قانونی
اصل سیودوم و پیشینهٔ آن
معانی مستتر در الفاظ اصل سیودوم
اصل سیودوم در قانون مجازات اسلامی
اصل سیودوم در آیین دادرسی کیفری
نقد دادنامهٔ شمارهٔ 9209970224101345
3.4.5
جلسهٔ چهاردهم: منع شکنجه
اصل سیوهشتم و پیشینهٔ آن
مسئلهٔ شکنجهٔ روانی
مطلوبیتگرایی علیه منع شکنجه
ماهیت شکنجه
شکنجه در نظم حقوقی
بررسی چند رأی قضایی
منابع مندرج در دو صفحهٔ پایانی ارائه برای مطالعهٔ بیشتر توصیه میگردد.
3.4.6
جلسهٔ پانزدهم: منع تفتیش عقاید
اصل بیستوسوم و پیشینهٔ آن.
ابراز عقاید و مصونیت از تعرض.
رسمیت مذهب (اصل دوازدهم)
اقلیتهای شناساییشده (اصل سیزدهم)
وضعیت تفتیش عقیده در نظام حقوقی
استعلام نظاممند مذهب.
4
ارزشیابی
4.1.1
مشارکت در کلاس درس
·
دانشجویان مکلف
به مشارکت در کلاس آنلاین و اظهار نظر مؤثرند. به ازای به ازای هر بار-جلسه اظهار
نظر مؤثر 0.75 نمره منظور میشود. (تا 3.75 نمره)
·
حضور در کلاس
الزامی است. هر جلسهٔ غیبت موجب کسر نیم
نمره است.
o
با جلب توجه
دانشجویان به آییننامهٔ آموزشی دانشگاه اصفهان، یادآوری میشود بیش از سه جلسهٔ
غیبت (خواه به دلایل موجه و خواه غیر موجه) موجب ثبت غیبت کلاسی و درج نمرهٔ صفر
میشود. در این زمینه هیچ گونه مماشاتی روا نیست، و از حیث تکالیف مدرس تمییزی بین
غیبت موجه و غیر موجه وجود ندارد.
4.1.2
نقد رأی
·
نقد رأی: پس از جلسهٔ
هشتم یک رأی قضایی واقعی جهت نقد از منظر حقهای اساسی در اختیار دانشجویان گذاشته
میشود. چارچوب ارزیابی نقدها در پیوست طرح درس وجود دارد. نقدها باید لغایت جلسهٔ
دهم با موضوع درجشده در پیوند (به همراه نام و نام خانوادگی دانشجو) ایمیل شوند. (4
نمره)
4.1.3
پروندهٔ فرضی
·
پرونده فرضی (الزاماً
گروهی): یک قضیهٔ فرضی در هفتهٔ برگزاری جلسهٔ یازدهم برای دانشجویان طرح میشود.
دانشجویان باید در گروههای 2 یا 3 نفره به انتخاب خود سازماندهی شده و برای این
قضیه، پروندهای به شرح سؤال تشکیل دهند. گروهبندی دانشجویان باید لغایت جلسهٔ سیزدهم
از طریق ایمیلی از هر دانشجو
که حاوی نام گروه و سرگروه است، اعلام شود. پس از این کلیهٔ تماسها راجع به کار
فقط از طریق سرگروه برقرار میشود. سرگروهها لغایت جلسهٔ پانزدهم فرصت دارند تا
پاسخ گروه خود را ایمیل کنند. چارچوب
ارزیابی در پیوست وجود دارد. (7 نمره)
4.1.4
آزمون کتبی تشریحی
·
آزمون پایانی: طبق برنامهٔ
امتحانی، یک آزمون پایانی توسط مدرس برگزار میشود. این آزمون تستی یا تشریحی یا
ترکیبی از هر دو است. مواد آزمون شامل مفاد تدریس؛ قانونهای مورد استناد در
طول ترم؛ مقالات و منابع مورد ارجاع در فایلهای ارائه خواهد بود. نمرهٔ آزمون
تستی -در صورت وجود- با ضریب 1.2 محاسبه میشود. (7 نمره)
5
پیوستها
5.1.1
چارچوب ارزیابی نقد رأی
|
معیار
|
نمره
|
نمره
کسب شده
|
توضیحات
|
|
آراستگی
ظاهر
|
0.5
|
|
|
|
ویرایش
فنی
|
0.5
|
|
|
|
ویرایش
ادبی
|
0.5
|
|
|
|
ساختار
مناسب (پاراگرافبندی
درست و توالی مناسب پاراگرافها)
|
0.5
|
|
|
|
رعایت
حجم مصوب
|
0.5
|
|
|
|
همهجانبهنگری،
وحدت موضوع در نقد، استناددهی در نقد، انسجام دیدگاه
|
0.5
|
|
|
|
استخدام
مناسب قانون اساسی در نقد
|
0.5
تا 1 نمره
|
|
|
|
استدلالات
مناسب، بدیع و تحسینبرانگیز
|
تا
0.5 نمره
|
|
|
|
نقل
مستقیم با رعایت انصاف علمی
|
2-
|
|
|
|
نقل
مستقیم بدون رعایت انصاف علمی
|
4-
|
|
|
|
نقل
غیر مستقیم بدون رعایت انصاف علمی
|
3-
|
|
|
|
جمع
|
|
|
|
5.1.2
چارچوب ارزیابی پروندهٔ فرضی
|
معیار
|
سقف بارم
|
نمرهٔ دریافتی
|
توضیحات
|
|
آراستگی ظاهری
|
0.5
|
|
|
|
ویرایش فنی
|
0.75
|
|
|
|
ویرایش ادبی و سلیس بودن متن
|
1
|
|
|
|
استناد به قانون در شکایت
|
0.5
|
|
|
|
قوت استدلال در شکایت
|
0.75-1
|
|
|
|
استناد به قانون در دفاع
|
0.5
|
|
|
|
قوت استدلال در دفاع
|
0.75-1
|
|
|
|
روایت شکایت در رأی
|
0.5
|
|
|
|
روایت دفاع در رأی
|
0.5
|
|
|
|
رد استدلالات و استنادات مردود
|
0.5-0.75
|
|
|
|
بیان استدلالات و استنادات مقبول؛ و بیان
قانون و استدلال حاکم بر قضیه
|
0.75-1
|
|
|
|
رعایت نکردن قواعد مندرج در متن سؤال
|
8-
|
|
|
|
جمع
|
7 (قابل افزایش تا 8)
|
|
|